نور اهلبیت *علیهم السلام

آنچه می‌خوانید پاره‌ای از سخنان مفسر فرزانه قرآن، استاد جوادی آملی است که در خلال درس‌های تفسیر قرآن ایراد نموده‌اند:

 

خدا در قیامت با مؤمنین سخن می‎گوید، مؤمنین کلام خدا را می‎شنوند. قارء اهل جنت طبق بیان حضرت امیر در نهج‎البلاغه و خطیب اهل جنت داوود سلام الله علیه است. خوب، خدا در قیامت با خیلی‎ها سخن می‎گوید. خدا در قیامت خیلی‎ها را مورد نظر قرار می‎دهد. اما کافر را اصلا نگاه نمی‎کند. با کافر اصلا سخن نمی‎گوید. «لا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ» (البقره 174)، «وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ» (آل‎عمران 77) با اینکه او «بِکُلِّ شَیْ‎ءٍ بَصیرٌ» (الملک 19) است. آن نظر تشریفی را، که خدای سبحان اگر به یک موجودی نظر تشریفی کرد او از شرافت خاصه برخوردار می‎شود، همان‎طوری که در دنیا به کعبه نظر تشریفی دارد و مانند آن، در آخرت این نظر تشریفی را به مؤمنین دارد، به آن‎ها نظر می‎کند. وگرنه به غیر مؤمن خدا نظری ندارد با اینکه «بِکُلِّ شَیْ‎ءٍ بَصیرٌ» است.

با غیر مؤمن خدا سخن نمی‎گوید، در آخرت مؤمن کلام خدا را می‎شنود، کافر است که کلام خدا را نمی‎شنود. کدام کلام را؟ کدام کلام را؟ آن کلام «اخْسَؤُا» (المؤمنون 108) را می‎شوند. آن کلام «اخْسَؤُا» را می‎شوند. اما کلام‎های تشریفی را نمی‎شنود. بیان ذلک این است که در چند جای قرآن خدای سبحان فرمود ما در قیامت با کفار سخن نمی‎گوییم. «لا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ» (آل‎عمران 77) خدا با آن‎ها حرف نمی‎زند. چه حرفی؟ با اینکه آن‎ها می‎گویند که ما را نجات بده. جواب می‎آید «اخْسَؤُا فیها وَ لا تُکَلِّمُون‎»، این «اخْسَؤُا» را می‎شوند.

سِرَّش این است که مؤمن در دنیا چشمی داشت که حق را می‎دید، گوشی داشت که حق را می‎شنید. قیامت که ظرف ظهور حق است، او می‎تواند با چشم جانش جمال حق را زیارت کند «وُجُوهٌ یَوْمَئذٍ نَّاضِرَةٌ، إِلىَ‎ رَبهَِّا نَاظِرَةٌ» (القیامة 22 و 23). به مقدار امکان آن فیض خاص و وجه خاص خدا را زیارت کند و به مقدار امکان کلام الهی را هم بشنود. اما غیر مؤمن چون به حقیقت کور بود، به حقیقت کر بود، صمّ بود و عمی بود، در قیامت حق را نمی‎شنود، جمال را نمی‎بیند. گرچه قهر را می‎بیند. یعنی کافر در قیامت طوری محشور می‎شود که جهنم و شعله‎اش را می‎بیند اما بهشت را نمی‎بیند.

نه اینکه این کور است چشم ندارد، چشمی که بهشت و جمال الهی را ببیند ندارد. اگر می‎گوید «رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنی‎ أَعْمى‎ وَ قَدْ کُنْتُ بَصیراً» (طه 125) یعنی چرا من را کور محشور کردی که من رحمت و جمال تو را نبینم. وگرنه شعله را می‎بیند، فریاد می‎زند می‎گوید «رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا» (السجدة 12) همین کسی که می‎گوید من آن شهیق جهنم را می‎شنوم، همین که می‎گوید من لهیب جهنم را می‎بینم، همین که می‎گوید من می‎بینم جهنم به طرف من دارد حمله می‎کند «رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا»، همین شخص می‎گوید «رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنی‎ أَعْمى‎ وَ قَدْ کُنْتُ بَصیراً».
در دنیا چطور بود؟ در دنیا یک کافر چشم داشت که نامحرم ببیند، گوش داشت که غیبت و آهنگ گوش بدهد، چشمی داشت که معصیت کند، گوشی داشت که معصیت کند. چشم و گوشی که با آن اطاعت کند فراهم نکرد. آیات الهی در دنیا پوشیده نبود ولی او ندید. کلام حق در دنیا مستور نبود، ولی او نشنید. در دنیا چشم دلش کور بود که حق را ببیند «لا تَعْمَى الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتی‎ فِی الصُّدُورِ» (الحج 46) و گوش دلش هم کر بود که کلام حق را بشنود. پس در دنیا کافر نسبت به باطل بصیر و سمیع بود، نسبت به حق اعمی و اصمّ، این وضع کافر در دنیاست.

همین وضع در قیامت منعکس می‎شود. کافر نسبت به باطل سمیع و بصیر بود، در قیامت که جا برای باطل نیست، او چه را ببیند؟ محصول باطل که شعله جهنم است می‎بیند، محصول باطل که شهیق و زفیر جهنم است می‎شنود. چون چشمی که حق ببیند فراهم نکرد و در قیامت حق ظهور می‎کند، او اعمی‎ست.
نه اینکه قیامت هم مثل دنیا انسان کور باشد، کور ظاهری، که هیچ چیز را نبیند. کور ظاهری نه مؤمن را می‎بیند نه کافر را، نه راه را می‎بیند نه چاه را. کر ظاهری نه موعظه را می‎شنود نه غیبت را. ولی کافر این چنین نیست. کافر چشمی دارد که با او گناه می‎کند، گوشی دارد که با او معصیت می‎کند. چشمی که حق را ببیند ندارد، گوشی که حق را بشنود ندارد. همین معنا در قیامت منعکس می‎شود.
لذا بین این دو آیه‎ای که درباره کفار نازل شده است تنافی نیست. این چنین نیست که کسی اعتراض کند بگوید کفار از یک طرف می‎گویند «رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنی‎ أَعْمى‎ وَ قَدْ کُنْتُ بَصیراً» یا از آن طرف خدای سبحان می‎فرماید «و نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمى» (طه 124) ما او را کور محشور می‎کنیم، از یک طرف هم این‎ها می‎گویند«رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا»، ما دیدیم و شنیدیم «فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً» (السجدة 12) معلوم می‎شود هر آیه‎ای ناظر به مقطعی از مقاطع این صفات است. این طور نیست که این آیات مزاحم هم یا منافی هم باشند معاذالله.

برگرفته از بیانات استاد جوادی آملی

منبع: تبیان

کلمات کلیدی :